Doanh Nghiệp Xuất Khẩu Cá Ngừ

TTO - Quý 2-2022, xuất khẩu thủy sản đạt trên 3,2 tỉ USD, trong khi cùng kỳ năm trước chỉ đạt 2,4 tỉ USD. Như vậy, hết nửa đầu năm nay, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam ước đạt gần 5,8 tỉ USD, tăng 40% so với nửa đầu năm 2021.

HOA KỲ VẪN LÀ THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU CHÍNH CỦA THỦY SẢN VIỆT NAM

Dù chưa có bứt phá mạnh mẽ, nhưng nhìn chung các thị trường lớn đã có tín hiệu hồi phục dần dần về cả nhu cầu và giá nhập khẩu. Theo đó, xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ, Nhật Bản, EU, Hàn Quốc đều tăng trưởng dương trong tháng 5/2024 với mức tăng 5-26%. Riêng xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc giảm 8% so với cùng kỳ năm trước.

Tính trong 5 tháng đầu năm, Hoa Kỳ vẫn dẫn đầu với mức tăng trưởng 13% đạt 635 triệu USD giá trị nhập khẩu thủy sản từ Việt Nam. Xuất khẩu thủy sản sang Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và EU chỉ tăng trưởng khiêm tốn 3 – 4% so với cùng kỳ năm 2023.

Xét về từng sản phẩm thủy sản, trong tháng 5/2024, xuất khẩu cá tra tăng 10%. Lũy kế 5 tháng đầu năm, xuất khẩu cá tra mang về gần 755 triệu USD, tăng nhẹ 3% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong tháng 5/2024, xuất khẩu tôm giảm 1,5% đạt 326 triệu USD. Tuy nhiên, lũy kế 5 tháng đầu năm, xuất khẩu tôm vẫn giữ được mức tăng trưởng dương 7% đạt 1,3 tỷ USD.

"Lũy kế 5 tháng đầu năm, xuất khẩu cua ghẹ đạt 101 triệu USD, tăng 84%, chủ yếu nhờ các sản phẩm cua tăng gấp hơn 2 lần so với cùng kỳ".

Trong khi đó, xuất khẩu cá biển trong 5 tháng đầu năm giảm 3% đạt 742 triệu USD, mực bạch tuộc đạt 236 triệu USD, giảm gần 2% so với cùng kỳ năm ngoái.

Nét sáng nhất trong bức tranh xuất khẩu thủy sản là xuất khẩu cua ghẹ trong tháng 5/2024 tăng gần 92% so với cùng kỳ năm trước, đem về trên 26 triệu USD.

Trong 5 tháng đầu năm, hai thị trường lớn nhất là Trung Quốc và Nhật Bản đều tăng nhập khẩu cua ghẹ từ Việt Nam. Trong đó, Trung Quốc là thị trường tiêu thụ lớn nhất cua sống của Việt Nam, có mức tăng nhập khẩu gấp 11 lần so với cùng kỳ năm 2023.

Đối với thị trường Nhật Bản, Việt Nam xuất khẩu chủ yếu là các thành phẩm cua tuyết: thịt cua tuyết, cua tuyết tách vỏ, càng cua tuyết và một phần nhỏ là cua đồng xay…

NGUY CƠ BỊ THÁI LAN CHIẾM THỊ PHẦN TẠI EU

Bà Nguyễn Hà, Chuyên gia thị trường cá ngừ của VASEP, cho biết hiện tại, ngành cá ngừ vẫn bị kìm hãm bởi nút thắt thiếu nguyên liệu, vì sản lượng khai thác không đủ đáp ứng nhu cầu, nên phải tăng nguồn cung từ nhập khẩu.

Trong khi đó, các quy định của thị trường EU và các quy định mới của Việt Nam về việc “Không trộn lẫn nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu với nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác trong nước vào cùng một lô hàng xuất khẩu” tại Nghị định 37/2024/NĐ-CP và quy định xử phạt vi phạm hành chính cho hành vi này tại Nghị định 38/2024/NĐ-CP đang khiến cho nút thắt này thêm tắc nghẽn.

Trong khi đó, liên minh châu Âu (EU) và Thái Lan đã bước sang vòng đàm phán tiếp theo và có thể tiến tới ký kết Hiệp định thương mại tự do (ETFTA). Việc này dự kiến sẽ làm gia tăng áp lực cạnh tranh cho các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam tại khối thị trường EU.

"Năm 2024, xuất khẩu cá ngừ sang khối thị trường EU  vẫn tiếp tục tăng trưởng khả quan. Tính đến hết tháng 4/2024, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang EU đạt gần 67 triệu USD, tăng 38% so với cùng kỳ năm 2023".

Bà Nguyễn Hà, Chuyên gia thị trường cá ngừ của VASEP.

Theo bà Nguyễn Hà, sau khi Hiệp định Thương mại Tự do giữa EU và Việt Nam (EVFTA) có hiệu lực, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang EU tăng trưởng liên tục: từ 136 triệu USD năm 2020 lên 176 triệu USD năm 2023, tăng 30%.

Việt Nam hiện đang là nguồn cung cá ngừ lớn thứ 7 cho thị trường EU sau Ecuador, Seychelles, Papua New Guinea, Mauritius, Philippines và Trung Quốc. Trong khi Thái Lan chỉ đứng thứ 17 trong nguồn cung xuất khẩu cá ngừ vào EU.

Từ khi không còn được hưởng ưu đãi từ Hệ thống thuế quan phổ cập (GSP) vào năm 2015, xuất khẩu cá ngừ của Thái Lan sang EU sụt giảm liên tục: từ mức 155 triệu USD năm 2015 xuống còn 41 triệu USD vào năm 2023, giảm 74%.

“Tính đến thời điểm này, cá ngừ Thái Lan xuất khẩu sang EU đang chịu thuế 24% (mức thuế cao nhất so với thế giới), sau sự việc Thái Lan bị mất quyền lợi thuế từ Hệ thống ưu đãi phổ cập (GSP) của EU vào năm 2015. Nếu FTA giữa EU và Thái Lan được ký kết, EU có khả năng sẽ tiếp cận thị trường thủy sản Thái Lan với mức thuế 0%, bao gồm cá ngừ”, bà Nguyễn Hà thông tin.

Theo bà Nguyễn Hà, so với Việt Nam, năng lực sản xuất cá ngừ của Thái Lan cao hơn nhiều, nước này có khả năng cung cấp 600.000 tấn cá ngừ đóng hộp mỗi năm. Tuy nhiên, khác với Việt Nam, Thái Lan không có đội tàu đánh bắt. Do đó, nước này chủ yếu dựa vào nguyên liệu nhập khẩu chứ không phải từ đánh bắt.

Nếu so sánh về nguồn nguyên liệu có nguồn gốc thuần túy (cá ngừ do đội tàu quốc gia đánh bắt được), Việt Nam đang có lợi thế hơn Việt Nam. Tuy nhiên, với quy mô đội tàu nhỏ nên nguồn cung nguyên liệu trong nước của Việt Nam đang không đủ để đáp ứng nhu cầu sản xuất xuất khẩu.

“Bên cạnh đó, trong khi Thái Lan đã được gỡ thẻ vàng, Việt Nam vẫn chưa làm được điều này. Do đó, nếu ETFTA có hiệu lực, mặc dù chưa biết rõ điều khoản thỏa thuận ra sao nhưng chắc chắn xuất khẩu cá ngừ của Thái Lan sang EU sẽ thuận lợi hơn. Và điều này sẽ làm gia tăng áp lực cạnh tranh của cá ngừ Việt Nam tại thị trường EU”, bà Nguyễn Hà nhận định.

Trong tháng 1, xuất khẩu cá ngừ sang EU tăng 96% so với cùng kỳ năm 2023, đạt hơn 17 triệu USD.

Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, xuất khẩu các nhóm mặt hàng cá ngừ sang EU trong tháng đầu năm đều tăng so với cùng kỳ.

Đáng chú ý, xuất khẩu cá ngừ tươi, đông lạnh và khô mã HS03 (trừ thịt/loin cá ngừ đông lạnh mã HS0304) tăng gấp 317 lần. Xuất khẩu cá ngừ chế biến khác, trong đó chủ yếu là loin cá ngừ hấp đông lạnh, tăng gấp hơn 9 lần.

Điều này cho thấy những ưu đãi về thuế quan theo Hiệp định Thương mại tự do giữ EU và Việt Nam (EVFTA) đang tạo ra sức hút lớn cho các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam.

Tháng 1.2024, cá ngừ của Việt Nam xuất khẩu sang 21 nước thành viên của EU. Trong đó, Italy, Đức và Hà Lan vẫn là 3 thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá ngừ cả Việt Nam. Hiện xuất khẩu sang cả 3 thị trường kể trên đều tăng trưởng tốt so với cùng kỳ, đặc biệt là Italy.

Tại thị trường Italy, xuất khẩu cá ngừ sang thị trường này vẫn tiếp tục duy trì đà tăng trưởng “phi mã” với mức tăng 364% so với tháng 1.2023. Italy đang nhập khẩu nhiều nhất cá ngừ tươi và đông lạnh của Việt Nam.

Xuất khẩu cá ngừ sang Ba Lan cũng tăng mạnh. Nếu như tháng 1.2023, Việt Nam không xuất được nhiều đơn hàng sang thị trường này thì tháng 1.2024 Ba Lan trở thành thị trường nhập khẩu cá ngừ lớn thứ 4 trong khối với doanh số hơn 1,6 triệu USD.

Ngoài ra, xuất khẩu sang Thụy Điển, Bỉ và Sip cũng đang tăng phi mã lần lượt là gấp 11 lần, gấp 2 lần và gấp 5 lần.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) thông tin, dự kiến xuất khẩu cá ngừ sang EU sẽ tiếp tục tăng trong quý đầu năm do tác động của ưu đãi thuế quan theo Hiệp định EVFTA.

Giá cá ngừ nguyên liệu trên thị trường thế giới đã giảm nhiệt, tuy nhiên căng thẳng tại Biển Đỏ khiến giá cước vận tải tăng cao khiến giá cá ngừ thành phẩm vẫn cao và điều này sẽ kìm hãm nhu cầu tại các thị trường.

Ngoài ra, thẻ vàng IUU tiếp tục là thách thức, nếu không tháo gỡ được trong năm 2024 sẽ khiến xuất khẩu sang EU đình trệ và ngành hàng cá ngừ sẽ bị ảnh hưởng.